با توجه به ویژگی‌های مثبت آهن و فولاد ازجمله مقاوم بودن، قابلیت بازیافت و دوام بالا، امروزه در بیشتر صنایع مهم ازجمله انرژی، ساخت‌وساز، خودروسازی، حمل‌ونقل، زیرساخت‌ها، بسته‌بندی و ماشین‌آلات از آن‌ها استفاده می‌شود. طبق آمار و ارقام، فولاد تا سال 2017 به‌طور مستقیم باعث اشتغال 6.1 میلیون نفر در دنیا شده است.
شکل زیر آمار مربوط به تأثیر مستقیم و غیرمستقیم صنعت فولاد بر اشتغال و اقتصاد جهانی تا سال 2017 است:
در حال حاضر فولاد نقش حیاتی در دنیای مدرن داشته و مهم‌ترین ماده مورداستفاده در ساختمان‌سازی است. در مهر و موم‌های آینده هم با افزایش جمعیت و نیاز به ساخت آسمان‌خراش‌های بیشتر، مصرف فولاد همچنان روند افزایشی خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 میزان استفاده از فولاد 1.5 برابر بیشتر از مقدار فعلی باشد.
بی‌شک هنگام خرید آهن‌آلات علاوه بر استعلام قیمت آهن،برایتان سؤالاتی به وجود خواهد آمد که اگر بتوانید به این سؤالات پاسخ دقیق و درستی بدهید می‌توانید خرید بهتری داشته باشید. سؤالاتی مانند:
- > بهترین برندهای میلگرد، پروفیل و تیرآهن بازار کدام‌اند؟
- > هر کارخانه آهن و فولاد، چه مقاطع فولادی را تولید می‌کند؟
- > آیا الان وقت مناسبی برای خرید میلگرد است؟
- > هر نوع ورق فولادی برای چه کاربردی استفاده می‌شود؟
- > مقاطع فولادی وارداتی را بخرم یا تولید داخل را؟
- > وزن محصولات کدام تولیدکننده به جدول اشتال نزدیک‌تر است؟
- > مقاطع کدام کارخانه آهن و فولاد ارزان‌تر است؟
- > چگونه هزینه حمل بار را به حداقل برسانم؟
و هزاران سؤال دیگر که در ذهن هر خریداری هست. ما در این مقاله به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.
1. راهنمای خرید میلگرد
میلگرد از پرکاربردترین مقاطع فولادی مورداستفاده در ساختمان‌سازی است. به همین دلیل اگر شما هم اجرای یک پروژه ساختمانی را به عهده دارید، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای خرید میلگرد را بخوانید.
قبل از خرید باید بدانید استانداردهای A1، A2، A3 و A4 برای تولید میلگرد به کار می‌روند. میلگرد A1 از نوع ساده بوده و کاربرد چندانی در ساختمان‌سازی ندارد؛ اما میلگردهای A2، A3 و A4 از نوع آجدار بوده که کاربرد اصلی آن‌ها در صنعت ساخت‌وساز است. از بزرگترین کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد در داخل، می توان به کارخانه راد همدان اشاره نمود.
یکی از مهم‌ترین نکات در خرید میلگرد، توجه به وزن محصول است. در حال حاضر جدول اشتال مرجع وزن مقاطع فولادی استاندارد محسوب شده و شما باید دقت کنید که وزن میلگرد با بازه تعریف‌شده در جدول اشتال مطابقت داشته باشد. برای این کار ابتدا باید محاسبه وزن میلگرد را به‌درستی انجام دهید که با داشتن باسکول و تعداد میلگرد، کار چندان سختی نیست.
نکته مهم دیگر که باید در خرید میلگرد به آن دقت کنید برند تولیدکننده میلگرد است. بهتر است در گام اول کارخانه‌های معتبر تولید میلگرد در ایران را بشناسید و سپس از میان آن‌ها کارخانه‌ای که به شما نزدیک‌تر است را انتخاب کنید تا هزینه حمل‌ونقل زیادی را متقبل نشوید.
دقت داشته باشید که علامت اختصاری هر کارخانه روی میلگرد حک شده و می‌توانید برای اطمینان از اصالت بار خود پس از تحویل آن را چک کنید. اگر بار میلگرد شما در تناژهای بالا باشد، می‌توانید خرید میلگرد از بورس را هم مدنظر داشته باشید.
2. راهنمای خرید تیرآهن
راهنمای خرید تیرآهن را می‌توان یکی دیگر از نیازهای اصلی مهندسان عمران دانست. اغلب تیرآهن به‌عنوان تیر یا ستون در سازه به کار رفته و وظیفه تحمل بار وارده به ساختمان و انتقال بار به سایر اعضا را بر عهده دارد. در حال حاضر ۴ نوع تیرآهن IPE ،INP ،IPB و لانه‌زنبوری (CNP) در بازار ایران موجود است که هر یک کاربردهای خاصی دارند.
محاسبه وزن تیرآهن و تطبیق آن با جدول اشتال از مهم‌ترین نکات خرید تیرآهن محسوب می‌شود. وزن هر بندیل و تعداد شاخه‌های موجود در آن هنگام خرید مشخص می‌شود و شما می‌توانید با این اطلاعات به‌راحتی وزن هر شاخه تیرآهن را محاسبه کنید. هرچه وزن تیرآهن به جدول اشتال نزدیک‌تر باشد، آن تیرآهن کیفیت بالاتری دارد.
قیمت تیرآهن به عوامل مختلفی ازجمله کیفیت، ابعاد و نوع آن، قیمت بازار جهانی آهن، قیمت سنگ‌آهن، میزان تقاضای تیرآهن، هزینه‌های حمل‌ونقل بستگی دارد؛ اما عامل مهم دیگری که در انتخاب تیرآهن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، برند تیرآهن است. اینکه چه کارخانه‌ای تیرآهن را تولید کند می‌تواند بر کیفیت نهایی محصول بسیار تأثیرگذار باشد.
در حال حاضر کارخانه‌های ذوب‌آهن، ظفر بناب، فولاد البرز ایرانیان (فایکو)، ناب تبریز و بافق یزد ازجمله تولیدکنندگان مهم تیرآهن در ایران هستند.
دقت کنید که در خرید تیرآهن هم مانند دیگر مقاطع فولادی باید به هزینه حمل‌ونقل توجه کنید و تا جای ممکن از کارخانه‌ای که به پروژه شما نزدیک‌تر باشد خرید کنید.
3. راهنمای خرید پروفیل
داشتن چک‌لیست در خرید مقاطع فولادی ازجمله پروفیل می‌تواند بسیار راهگشا باشد. درواقع این چک‌لیست نکاتی را به شما گوشزد می‌کند که باید قبل از خرید آن‌ها را در نظر بگیرید. در راهنمای خرید پروفیل این چک‌لیست در اختیار شما قرار می‌گیرد.
اولین نکته‌ای که در خرید پروفیل باید در نظر بگیرید، طبقه‌بندی پروفیل و کاربرد آن است. پروفیل‌ها مقاطع فولادی هستند که عموماً از ورق‌های فولادی تهیه شده و از نظر ظاهری به ۲ دسته پروفیل باز و پروفیل بسته تقسیم می‌شوند. پروفیل زد، ناودانی و نبشی ازجمله پروفیل‌های باز و انواع قوطی جزو پروفیل‌های بسته به شمار می‌روند.
قوطی و پروفیل از نظر وزنی هم به ۲ دسته پروفیل سبک (مبلی) و سنگین تقسیم می‌شوند. پروفیل‌های سبک از ورق روغنی تهیه شده و بیشتر در خودروسازی، ساخت لوازم‌خانگی، دوچرخه‌‌سازی، ساخت کانتینر، مبلمان‌سازی و صنعت کشاورزی به کار می‌روند. پروفیل‌های صنعتی و ساختمانی جزو پروفیل‌های سنگین به شمار رفته که از ورق‌هایی با ضخامت بالاتر تولید شده و برای ساخت شاسی ماشین‌آلات سنگین، دستگاه‌های صنعتی و ستون‌های درب و پنجره استفاده می‌شوند.
قیمت پروفیل هم از مواردی است که در تصمیم‌گیری نهایی شما مؤثر خواهد بود. قیمت این محصول به وزن و دقت ابعادی آن بستگی داشته و هرچه ضخامت ورق آن کمتر باشد، قیمت پروفیل بیشتر خواهد بود.
نکته بعدی که هنگام خرید پروفیل باید به آن توجه کنید، برند تولیدکننده است. پروفیل‌های برندهای معتبر کیفیت بهتری دارند. در حال حاضر کارخانه‌های زیادی ازجمله کارخانه جهان پروفیل پارس، کارخانه تهران شرق، کارخانه نورد لوله و پروفیل صابری، کارخانه فولاد کیان پرشیا، کارخانه پروفیل یاران، کارخانه کیهان، کارخانه ساوه، کارخانه پروفیل آسیا، نیکان پروفیل و به فلز سپاهان به تولید این مقطع فولادی مشغول‌اند. جالب است بدانید بیشتر این کارخانه‌ها در دو شهر اصفهان و تهران واقع‌شده‌اند.
4. معرفی کارخانه‌های فولادی ایران
خوشبختانه در چند سال اخیر صنعت فولاد کشور رشد خوبی داشته و به رتبه دهم برترین تولیدکنندگان فولاد جهان تبدیل شده است. در حال حاضر ایران در تولید بیشتر مقاطع فولادی نه‌تنها به خودکفایی رسیده؛ بلکه صادرات این محصولات را هم در دستور کار خود داده است. در ادامه به معرفی برخی کارخانه‌های فولادی مهم کشور می‌پردازیم:
1. کارخانه ذوب آهن اصفهان
کارخانه ذوب آهن اصفهان بزرگترین تولیدکننده مقاطع طویل در خاورمیانه بوده که مادر صنعت فولاد ایران هم لقب گرفته است. اغلب وزن محصولات این کارخانه نزدیک‌ترین مقادیر را به جدول وزنی اشتال داشته و از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند. البته اغلب مقاطع فولادی ذوب‌آهن اصفهان جزو محصولات گران‌قیمت بازار محسوب می‌شوند.
انواع محصولات تولید شده در ذوب آهن را در شکل پایین می‌بینید.
میلگرد ذوب‌آهن اصفهان در سایز 8 الی 32، تیرآهن در سایز 12 الی 30، نبشی با سایز 60*60*6 تا 100*100*10 و ناودانی با سایز 120 و 200 میلی‌متر تولید شده و با آرم حک شده ESCO CU در بازار عرضه می‌شود.
2. کارخانه فولاد ظفر بناب
کارخانه فولاد ظفر بناب هم از مهم‌ترین کارخانه‌های فولادی در ایران محسوب می‌شود که در شمال غرب ایران واقع شده است. این کارخانه نیز تولیدکننده انواع مقاطع فولادی طویل ازجمله انواع میلگرد، تیرآهن، نبشی و ناودانی به شمار می‌رود. روی تمامی این محصولات حروف ZNCT که علامت مشخصه کارخانه فولاد ظفر بناب است حک می‌شود.
البته میلگرد ظفر بناب شناخته‌ترین محصول این کارخانه است که طرفداران زیادی در بازار دارد. اغلب محصولات این کارخانه جزو مقاطع فولادی سبک‌بار محسوب می‌شوند که علاوه بر کیفیت قابل‌قبول، قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ای هم دارند.
در حال حاضر میلگرد و تیرآهن در این کارخانه به ترتیب در سایزهای 8 الی 32 و 12 الی 27 میلی‌متر تولید می‌شوند. همچنین ناودانی ظفر بناب با سایز 8 الی 16 سانتی‌متر و نبشی‌های این کارخانه نیز در سایزهای 40*40*4 تا 100*100*10 میلی‌متر در بازار به فروش می‌رسند.
3. کارخانه فولاد صبا زاگرس
کارخانه صبا فولاد زاگرس در شهرک صنعتی سفید دشت چهارمحال و بختیاری واقع شده و به تولید انواع میلگرد آج 400 و آج 500 در سایزهای 10 تا 40 میلی‌متر مشغول است. این میلگردها مطابق با استاندارد ملی 3132 تولید شده و از کیفیت بالایی برخوردارند. اگر به دنبال خرید محصولات کارخانه فولاد صبا زاگرس هستید باید بدانید علامت SFZCT روی محصولات این کارخانه حک می‌شود که شما می‌توانید از آن برای تشخیص اصالت محصول استفاده کنید.
4. کارخانه فولاد میانه آذربایجان
کارخانه فولاد میانه آذربایجان انواع میلگرد، نبشی و ناودانی را تولید می‌کند و در حال حاضر یکی از بزرگترین تولیدکننده مقاطع طویل فولادی در شمال غرب کشور محسوب می‌شود. این کارخانه در سال 1379 در 3 کیلومتری جنوب شهرستان میانه و در مجاورت ایستگاه راه‌آهن با ظرفیت تولید سالانه 550 هزارتن راه‌اندازی شد.
در حال حاضر مهم‌ترین محصول کارخانه فولاد میانه آذربایجان میلگرد است که در میلگردهای آجدار با سایزهای 10 تا 32 میلی‌متر با آج 400 و میلگردهای ساده در سایز 14 تا 50 میلی‌متر در این کارخانه تولید می‌شوند. قیمت میلگرد میانه به دلیل وزن نسبتاً بالای این محصول در رده متوسط رو به بالا به شمار می‌رود.
5. کارخانه فولاد خراسان
کارخانه فولاد خراسان تولیدکننده میلگرد نیشابور، شمش، بریکت، گندله و آهن اسفنجی در ایران است. این کارخانه در شمالشرق کشور واقع شده و به دلیل موقعیت جغرافیایی تاکنون توانسته تا حد زیادی به صادرات فولاد کشور کمک کند. قیمت میلگرد نیشابور در میان رقبا از مقدار نسبتا بالایی برخوردار است.
5. تاریخچه آهن و فولاد
تاریخچه آهن و فولاد به حدود 2000 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. آهن فلزی است که به‌صورت طبیعی روی زمین وجود دارد؛ اما فولاد آلیاژی فلزی به دست انسان ساخته شده است. فولاد بسته به گرید آلیاژی موردنظر از ترکیب آهن و کربن و برخی عناصر دیگر ساخته می‌شود.
هند را می‌توان اولین تولیدکننده واقعی فولاد دانست. هندی‌ها حدود 400 سال قبل از میلاد، روش ذوبی را اختراع کردند که می‌توانستند با استفاده از آن مقدار مناسبی از کربن را با آهن ترکیب کنند.
اما سال‌ها طول کشید تا بشر بتواند فولاد را به‌صورت صنعتی و در حجم بالا تولید کند. در حقیقت این هنری بسمر، مخترع و مهندس انگلیسی بود که اولین بار در سال 1856 توانست فولاد را با فرآیندی ارزان بسازد.
در سال‌های بعد نیز سیدنی گیلکریست توماس، پرسی گیلچریستیک، ویلیام و فردریش زیمنس، پیر و امیل مارتین و دانشمندان دیگری تلاش کردند تا فرایند تولید فولاد را توسعه دهند. تلاش‌های پیوسته این دانشمندان باعث شد تا امروز کارخانه‌ها بتوانند انواع آلیاژهای فولادی مختلف را تولید کنند.
6.کاربردهای آهن و فولاد
امروزه آهن و فولاد در بسیاری از صنایع ازجمله ساختمان‌سازی، خودروسازی، لوازم‌خانگی، زیرساخت‌ها، الکترونیک، حمل‌ونقل، سیستم‌های انرژی، تجهیزات پزشکی و ابزارسازی کاربرد دارند.
این گستردگی در کاربردهای آهن و فولاد به دلیل تنوع در گریدهای تولیدی این محصول است
شاید برایتان جالب باشد که بدانید امروزه بیش از 3500 درجه فولاد در دنیا وجود دارد. در واقع مهندسان می‌توانند با افزایش یک عنصر در ترکیب آلیاژی فولاد، خاصیت جدیدی به آن اضافه کنند تا درنهایت برای استفاده در کاربرد خاصی مناسب باشد.
در حالت کلی فولاد به ۳ دسته فولاد کم‌کربن، کربن متوسط و کربن بالا تقسیم می‌شود. فولاد کم‌کربن فولادی نرم بوده که برای هرگونه کاربردی که نیاز به شکل‌دهی یا خمش زیاد وجود داشته باشد مناسب است.
فولاد کربن متوسط مقاومت کششی، تنش تسلیم و سختی بالاتری نسبت به فولاد کم‌کربن داشته و معمولاً برای تولید چرخ‌دنده‌ها و شافت‌ها، چرخ‌ها و ریل‌های راه‌آهن و تیرهای فلزی در ساختمان‌ها و پل‌ها به کار می‌روند. فولادی که حاوی بیش از 0.6٪ کربن باشد را فولاد کربن بالا می‌گویند و از آن در ساخت ابزار برش استفاده می‌شود.
در جدول زیر برخی از انواع فولادهای موجود در بازار و کاربردهایشان آورده شده است:
|
کاربردهای انواع فولاد
|
|
ردیف
|
نام فولاد
|
کاربرد
|
|
1
|
St37
|
ساخت مقاطع فولادی مانند پروفیل و ناودانی
|
|
2
|
St52
|
پل‌سازی، ساخت مقاطعی مانند چهارپهلو و تسمه، جرثقیل، ریل، شاسی ماشین‌آلات سنگین و قطعات صنعتی
|
|
3
|
فولاد کم آلیاژ با مقاومت بالا (HSLA)
|
کشتی‌سازی، ساخت خطوط لوله انتقال نفت یا گاز، سازه‌های دریایی و مخازن ذخیره
|
|
4
|
فولاد باقابلیت ماشین‌کاری
|
ساخت پیچ و مهره
|
|
5
|
فولاد مقاوم در برابر سایش
|
ساخت ماشین‌آلات سنگ‌زنی، سنگ‌شکن‌ها و بیل‌های برقی
|
|
6
|
فولاد بلبرینگ یا مقاوم در برابر فشار و سایش
|
ساخت یاتاقان‌های غلتکی و توپی
|
|
7
|
فولاد ضدزنگ
|
خودروسازی، ساخت لوازم‌خانگی، تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی، سازه‌های دریایی و تجهیزات هوافضا
|
|
8
|
فولاد برقی
|
ساخت تجهیزات الکترونیک
|
|
9
|
فولاد ابزار
|
ساخت ابزار خاص مهندسی مانند تجهیزات برش و حفاری
|
جالب است بدانید صنعت ساخت‌وساز بیشترین میزان مصرف فولاد در جهان را دارد. خودروسازی پس از ساخت‌وساز بزرگترین مصرف‌کننده فولاد به شمار می‌رود و انواع فولاد ازجمله فولادهای با مقاومت بالا و فولاد ضدزنگ به‌صورت ورق، تسمه و میلگرد در این صنعت استفاده می‌شوند.
7. آشنایی با شرکت‌های فولادی بورس
اگر شما یکی از فعالان بازار سرمایه باشید یکی از اطلاعات مورد نیازتان، آشنایی با شرکت‌های فولادی بورس خواهد بود. در حال حاضر سهام شرکت‌های فولادی یکی از وزنه‌های تأثیرگذار بر شاخص کل بازار سرمایه است و اغلب سهامداران بخشی از سرمایه خود را به سهام این گروه اختصاص می‌دهند.
در حال حاضر شرکت‌هایی مانند مجتمع فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)، ذوب‌آهن اصفهان (ذوب)، مجتمع فولاد خراسان (فخاس)، مجتمع فولاد خوزستان (فخوز)، فولاد امیرکبیر کاشان (فجر)، فولاد آلیاژی ایران (فولاژ)، فولاد هرمزگان جنوب (هرمز)، شرکت آهن و فولاد ارفع (ارفع)، فولاد کاویان (فوکا)، صنایع فولاد آلیاژی یزد (فولای) و… در بازار بورس و فرا بورس فعالیت دارند.
حاشیه سود شرکت‌های بورسی فولادی و میزان فروش داخلی و صادرات آن‌ها دو مسئله مهم برای آشنایی شرکت‌های بورسی صنعت فولاد است. به خاطر داشته باشید که در بررسی حاشیه سود شرکت‌های بورسی فولادی باید مواردی مانند نوسانات ارزی، چگونگی قیمت‌گذاری محصولات فولادی، قیمت محصولات فولادی در بازارهای داخلی و خارجی، قیمت مواد اولیه و چگونگی تأمین آن، روند پیشرفت یا رکود در صنایع وابسته، برنامه‌های توسعه‌ای شرکت، سیاست‌گذاری‌های دولت و فناوری‌های استخراج و فرآوری محصولات را در نظر بگیرید.
قیمت‌های داخلی و جهانی محصولات فولادی، رونق صنایع پایین‌دستی و سیاست‌گذاری‌های دولت نیز ازجمله عوامل مهم و تأثیرگذار بر میزان فروش داخلی و صادرات است.
درنهایت نیز برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فولادی بورس باید به شاخص‌های کلان و تأثیرگذار در این صنعت، تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی به کار گرفته شده توجه داشته باشید تا ریسک سرمایه‌گذاری خود را تا جای ممکن کم کنید.
برای اینکه دید بهتری نسبت به وضعیت بازار آهن و فولاد به دست آورید، تحلیل ماهانه بازار آهن و فولاد را مطالعه کنید.